اگزمای پوستی

اِگْزِما (به انگلیسیeczema) یا درماتیت به التهاب یا آماس پوست گفته می‌شود که می‌تواند منجر به خارش، قرمزی، تورم، پوسته‌ریزی و دیگر نشانه‌ها شود. اگزما از یک کلمه یونانی به معنای جوش بالا آمده است. اگزما یک بیماری مزمن است و بسیاری از داروهای این بیماری در واقع چرخه خارش را طولانی‌تر و التهاب را بیشتر و سیستم ایمنی بدن را نامتعادل می‌ نمایند. بعضی اوقات خارش به قدری  شدید است که احساس می‌کنید باید داد بزنید، حتی خاراندن می‌تواند موجب خونریزی پوست شود.

اگزما و حساسیت پوستی چیست و عوامل ایجاد کننده آن چه چیزهایی می تواند باشد؟

اگزما یک بیماری مزمن پوستی است که به آن درماتیت اتوپیک نیز می‌گویند؛ در این بیماری پوست دچار التهاب، خارش و تحریک می‌شود. حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد بیمارانی که به مطب های پوست مراجعه می کنند، با یکی از انواع اگزماها درگیر هستند. در واقع عمده ضایعاتی مثل سوزش،خارش، پوسته، ترک خوردگی، ترشح نوعی اگزما است و کلمه پیشوند یا پسوندی که به اگزما اطلاق می شود نوع اگزما را برای پزشکان مشخص و روش درمان را آسانتر می کند، مثلاً اگزمای تماسی که بر اثر تماس پوست با گچ، مواد شوینده یاسیمان و گرد و خاک به وجود می آید. بعضی از علائم ابتلا به اگزما شامل: خارش و سوزش پوست، قرمزی، تاول و برآمدگی، تورم، برجستگی، پوسته‌پوسته شدن پوست است. تماس با مواد خشن و یا خارش‌زا همچون پشم، آب و هوا و دمای بیش از حد گرم و یا بیش از حد سرد، حیوانات، استرس، دود سیگار، غذاهایی که باعث واکنش‌های حساسیتی می‌شوند؛ مثل گندم، لبنیات، آجیل وشکلات اگزما را تشدید می کنند.

بیشتر بخوانید: درمان بیماری زونا

علائم ظاهری

ظاهر هر کدام از انواع اگزمای پوستی ممکن است کمی متفاوت باشد و در قسمت‌های مختلفی از بدن بروز کند. شایع‌ترین انواع اگزمای پوستی عبارتند از:

• اگزما پوستی آتوپیک (اگزما): معمولا” در مراحل ابتدایی، قرمزی پوست بدن و ضایعات خارش دار ظاهر می‌شود، در حالی که پوست قسمت‌های داخل آرنج، پشت زانوها و جلوی گردن کشیده می‌شود. خاراندن و خراشیدن این ضایعات می‌تواند موجب ترشح مایع و پوسته ریزی آنها گردد. افراد مبتلا به اگزمای پوستی اتوپیک، ممکن است موقتا” احساس بهبودی کنند، اما این بیماری دوباره عود خواهد کرد.
• اگزمای پوستی تماسی: این ضایعات در مناطقی از بدن بروز می‌کند که در تماس با مواد تحریک کننده پوست و یا موادی که موجب واکنش حساسیتی می‌شود ( مانند پیچک سمی ) قرار گرفته است. این ضایعات قرمز همراه با سوزش یا خارش است و ممکن است به تاول تبدیل شوند.
• اگزمای پوستی سبورئیک: این عارضه باعث بروز لکه‌های فلس دار، پوست قرمز و شوره سر پایدار می‌شود. این حالت معمولا” در مناطق چرب بدن مانند صورت، بالای قفسه سینه و کمر بروز می‌کند. این بیماری می‌تواند یک عارضه طولانی مدت باشد که به طور متناوب دارای دوره بهبودی و عود مجدد است. در نوزادان، این اختلال به عنوان “کلاه گهواره” شیرخواران شناخته شده است.

علت بروز اگزما چیست؟

دو علت عمده‌ی ابتلا به درماتیت تماسی (نوعی از اگزما)، قرارگیری در معرض آلرژن‌ها و محرک‌ها است. آلرژی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به یک ماده‌ی شیمیایی واکنش نشان دهد. محرک پوستی نیز می‌تواند یک صابون قوی یا مواد شیمیایی باشد. قرارگیری در معرض آلرژن‌ها و محرک‌ها عموما در محل کار رخ می‌دهد. داشتن آلرژی می‌تواند به دو طریق موجب بروز درماتیت شود:

• کهیر تماسی: به محض برخورد با آلرژن یا محرک، کهیر‌های پوستی شکل می‌گیرند. کهیر به صورت تورم پوست همراه با خارش است.
• درماتیت تماسی آلرژیک: التهاب مزمن پوست که به صورت خارش، قرمزی و پوسته‌پوسته شدن است. درماتیت تماسی آلرژیک بر اثر تماس مکرر با مواد شیمیایی غلیظ است که موجب خشک شدن پوست و آسیب به لایه‌ی خارجی پوست می‌شوند. این آسیب می‌تواند به دو صورت باشد:
• حاد (سریع و ناگهانی): بعد از تماس با ماده‌ی شیمیایی با غلظت بالا که موجب واکنش سریع پوستی و سوختگی می‌شود.
• مزمن (ماندگار) یا تاخیری: این التهاب بعد از ماه‌ها یا سال‌ها تماس مکرر با ماده‌ی محرک ایجاد می‌شود.

عوامل خطرساز

تعدادی از عوامل می‌تواند خطر ابتلا به انواع خاصی از اگزمای پوستی را افزایش دهد، از جمله:

• سن افراد: اگزمای پوستی می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما اگزمای پوستی اتوپیک (اگزما) معمولا” از دوران نوزادی آغاز می‌شود.
• آلرژی و آسم: برای افرادی که سابقه شخصی یا خانوادگی اگزما، آلرژی، تب یونجه یا آسم دارند، احتمال بیشتری برای ابتلا به اگزمای پوستی آتوپیک وجود دارد.
• شغل و حرفه: مشاغلی که شما را در تماس با فلزات خاص، مواد حلال و یا محصولات پاک کننده قرار می‌دهد، خطر ابتلا به اگزمای پوستی تماسی را افزایش می‌دهد. مثلا” اگزمای دست با شغل ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی مرتبط است.
• وضعیت سلامتی: درصورت ابتلاء شما به یکی از یک بیماری‌های متعددی مانند نارسایی احتقانی قلب، بیماری پارکینسون و عفونت ویروس HIV، ممکن است در معرض افزایش خطر ابتلا به اگزمای پوستی سبورئیک باشید.

شایع‌ترین انواع اگزما

درماتیت آتوپیک

درماتیت آتوپیک (AD) نوعی اگزمای پوستی ارثی است که بیشترین شیوع را دارد. درماتیت آتوپیک معمولا در نوزادان و کودکان بروز می‌کند و مشخصه‌ی آن التهاب و خارش پوست است که اکثرا در نواحی داخل آرنج، صورت، گردن و دست‌ها بروز می‌کند. کودکانی که به اگزما مبتلا هستند معمولا دچار آسم و تب یونجه نیز می‌شوند و در خانواده خود عضو دیگری نیز دارند که همین مشکلات را دارد.

درماتیت تماسی

درماتیت تماسی دارای دو نوع مختلف است: آلرژیک و تحریکی.

درماتیت تماسی آلرژیک

درماتیت تماسی آلرژیک (ACD) بر اثر واکنش تاخیری سیستم ایمنی بدن بعد از تماس با ماده‌ی آلرژی‌زا ایجاد می‌شود. در حدود ۴۸ ساعت بعد از تماس با ماده‌ی آلرژی‌زا، پوست ملتهب می‌شود. پیچک سمی ‌شایع ترین علت بروز درماتیت تماسی آلرژیک است. سایر علل شایع عبارتند از: فلزات، رنگ، عطر، مواد نگهدارنده در مواد آرایشی.

تیت تماسی تحریکی

درماتیت تماسی تحریکی، نسبت به درماتیت تماسی آلرژیک شایع‌تر است و عامل آن، قرارگیری مکرر پوست در معرض مواد شیمیایی مانند صابون غلیظ یا مواد شوینده و پاک کننده است که به پوست آسیب می‌زنند. این محرک‌ها چربی و رطوبت موجود در لایه خارجی پوست را حذف می‌کنند و لایه‌ی محافظ پوست را از بین می‌برند و در نتیجه موجب التهاب پوست می‌شوند.

اگزمای آتوپیک و اگزمای تماسی، شایعترین نوع اگزماهای پوستی هستند. در ادامه لیستی از سایر اگزماهای پوستی را مشاهده می کنید:

• درماتیت Dyshidrotic: التهاب حاد و عودکننده‌ی پوست به شکل بروز چندین تاول محتوی مایع که خارش دارد. این تاول‌ها در کف دست و پا و کناره‌های انگشتان شکل می‌گیرند.
• لیکن سیمپلکس: این اگزما، موضعی و مزمن است و به شکل یک پلاک موضعی ضخیم روی پوست است که خارش دارد. این نوع اگزما بیشتر در کناره‌ها و پشت گردن، مچ دست، مچ پا، پایین ران پاها ، و داخل کشاله ران بروز می‌کند.
• اگزمای سکه‌ای: این اگزما یه شکل پلاک‌های مدور (تکه‌های پوستی سفت) و موجب خشکی پوست می‌شود. اگزمای سکه‌ای اغلب در پشت دست‌ها، بازو‌ها و پاها دیده می‌شود.
• اگزمای سبورئیک: این اگزما به صورت پوسته‌پوسته شدن، زرد و چرب شدن پوست در سر، ابروها، بینی و قفسه سینه بروز می‌کند.
• اگزمای ساکن: نوعی اگزمای مزمن که عموما در قسمت داخلی ساق پاها بروز می‌کند و در اثر مشکلات گردش خون و واریس ایجاد می‌شود.

درمان اگزما

اغلب اگزماهای پوستی به ترکیبی از روش‌های درمان اگزما و دارو نیاز دارند. متخصص پوست شما، با توجه به شرایط شما روش را انتخاب می‌کند که بهترین نتایج را برای شما به دنبال داشته باشد.

چه داروهایی برای درمان اگزما می توان مصرف کرد؟

1- داروهای آنتی هیستامین می‌توانند خارش پوستی را برطرف کنند و به خواب بهتر بیمار کمک کنند.

2- کرم‌های مرطوب‌کننده و نرم‌کننده، خشکی و پوسته‌پوسته شدن پوست را برطرف می‌کنند و باعث می‌شوند که بیمار احساس بهتری نسبت به پوست خود داشته باشد. کرم‌های مرطوب‌کننده که باعث بازسازی پوست می‌شوند و با نام مرطوب‌کننده‌ی فیزیولوژیک نیز شناخته می‌شوند، حاوی برخی روغن‌های ضروری مانند سرامید هستند، که پوست‌های ملتهب دچار کمبود این روغن هستند.

3- فرآورده‌های Coal Tar یا قطران زغال سنگ: این ماده یکی از درمان‌های قدیمی ‌اما موثر است و باعث تسکین پوست ملتهب و کاهش خارش پوستی، قرمزی پوست بدن و پوسته‌پوسته شدن می‌شود. این ماده در برخی لوسیون‌های حمام، شامپوها، ژل‌ها، کرم‌هاو در برخی از پمادها همراه با داروی کورتیکاستروئید وجود دارد.

داروهای تجویزی

1- داروهای آنتی بیوتیک برای درمان عفونت ناشی از هر گونه اگزمای پوستی به کار می‌روند. در موارد ابتلا به اگزمای پوستی، لایه‌ی محافظ پوست بر اثر خاراندن و التهاب پوستی از بین رفته است و در نتیجه، باکتری‌ها و میکروب‌ها به راحتی می‌توانند در پوست نفوذ کنند و موجب بروز عفونت شوند.

2- کورتیکواستروئید‌ها موثرترین داروهای ضدالتهاب هستند. داروهای کورتیکاستروئید دارای قدرت اثر‌بخشی بسیار متفاوتی هستند و برخی خفیف و برخی دیگر بسیار قوی هستند. داروهی کورتیکاستروئید باید تا زمانی که التهاب پوستی برطرف شود، به صورت منظم بر روی پوست مالیده شود.

3- پماد‌های موضعی حاوی کلسینورین بازدارنده موجب سرکوب عملکرد سلول‌های سیستم ایمنی بدن در پوست می‌شوند. این داروها در صورت استفاده‌ی منظم، در کاهش خارش و التهاب ناشی از اگزما و پیشگیری از عود کردن مجدد اگزما بسیار موثر هستند.

4- نوردرمانی (فتوتراپی): در افرادی که به اگزمای بسیار شدید مبتلا هستند، قرارگیری در معرض امواج بخصوص از نور ماوراءبنفش، به صورت منظم، می‌تواند در کاهش علائم ناشی از اگزما موثر باشد. این روش درمان اگزما پوستی تنها تحت نظر متخصص پوست باید انجام شود.

راه های پیشگیری از اگزمای پوستی

• اجتناب از خشکی پوست می‌ تواند یک فاکتور مهم در جلوگیری از بروز اگزمای پوستی در آینده شود. نکات زیر به شما کمک می‌کند که اثرات حمام کردن بر خشکی پوست خود را به حداقل برسانید.زمان حمام یا دوش خود را کوتاه‌تر کنید. زمان حمام و دوش خود را به ۱۰ تا ۱۵ دقیقه محدود کنید. استفاده از آب گرم به جای آب داغ و استعمال روغن حمام نیز ممکن است مفید باشد.
• از محصولات غیر صابونی و یا از صابون‌های ملایم استفاده کنید. محصولات غیر صابونی و فاقد مواد معطر و یا صابون‌های ملایم را انتخاب کنید. برخی صابون‌ ها می‌توانند موجب خشک شدن پوست شما شوند.
• بدن خود را کاملا” خشک کنید. پس از حمام کردن ویا مسواک زدن، پوست خود را به سرعت با کف دست خود بمالید و یا به آرامی و با ضربات آهسته، پوست خود را با یک حوله نرم خشک کنید.
• پوست خود را مرطوب نگه دارید. در حالی که پوست شما هنوز مرطوب است، رطوبت آن را با یک روغن یا کرم تثبیت کنید. محصولات مختلف را برای پیدا کردن مرطوب کننده‌ای که برای شما بهتر است، امتحان کنید. در حالت ایده‌ آل، بهترین گزینه برای شما، یک محصول بی‌ خطر، موثر، مقرون به صرفه و فاقد مواد معطر است.